DYMNIK (niem. Stein)

Według G. Gerulisa, pierwotna nazwa tego majątku Dymsteyne, Dymsteynen, Dimsteyn – składa się z litewskiego dimstis – dwór, dobra i suffiksa -ein. Wieś lokowana 1 sierpnia 1285 roku przez Konrada von Tierberga, mistrza krajowego zakonu, który w Dzierzgoniu zapisał 5 Sudawom Muntigin, Tholeike, Schare i Prodwele „Pole Dymsteynes”, wolne od dziesięciny. Zachodnią granicę tego nadania tworzyła Brzeźnica. W 1531 roku książę Albrecht nadał dobra jako lenno Oswaldowi Buchsowi. Jeszcze w drugiej połowie XVI wieku wyróżniany był Mały Dymnik, jako położony od lewej strony drogi prowadzącej do Rychlik, prawdopodobnie w miejscu dzisiejszego osiedla domków robotników rolnych byłych PGR.

W okresie 1573 – 1650 pozostawały one we władaniu rodziny von Kleyß, a następnie do 1707 roku – Boye od których przeszły w ręce proboszcza z Kwietniewa – Christiana Wilcoviusa. Tenże w 1729 roku sprzedał je Gottfriedowi Plehn – urzędnikowi królewskiemu z Przezmarka. Dokument sprzedaży podpisała też jego żona Anna – Maria Plehn z domu Horn, później założycielka fideikomisu w Dymniku. Zresztą jak się w przyszłości okazało, dobra pozostawały przez dłuższy okres w rękach tej samej rodziny i kilkakrotnie skutecznie zarządzane były przez „płeć słabą”. Właśnie Dorota Charlotte Neumann z domu Plehn była pierwszą właścicielką tego fideikomisu. Po jej śmierci (1780) nowoczesne formy gospodarowania wprowadził mąż – Georg Ludwig Neumann (zmarły w 1789 roku), burmistrz Zalewa, z zawodu radca sądowy. Złożył urząd i gospodarząc w iście wzorowy sposób, szybko wydźwignął dobra w Dymniku. Dbał także o siedem rodzin swych robotników, przeznaczając dla każdej nich małe działki ogrodnicze. W lasku przyległym do majątku stworzył w roku 1786 park angielski, w którym znajdowało się dziewięć scen, wyobrażających w sposób alegoryczno – fantastyczny życie człowieka.
W XIX wieku Dymnik należał do szlachty von Keltsch i spowinowaconego z nimi rodu von Arnim. W 1922 roku wymieniana jest tu Małgorzata, a w 1932 roku Helena i Estera von Arnim, jako użytkujące majątek. Właścicielem był Helmuth von Graevenitz z Wiednia, a dobra liczyły 360 ha i specjalizowano się w hodowli bydła i owiec. Graevenitz wybudował przed wojną małe osiedle domków fińskich dla wielodzietnych rodzin, zachowane do dziś w dobrym stanie. Po wojnie zamieszkał w Argentynie. Obszerny dwór, z mieszkalną wieżą, pozbawiony określonego stylu, wybudowano prawdopodobnie pod koniec ubiegłego wieku. Obok znajduje się dosyć oryginalna kaplica dworska z czerwonej cegły, użytkowana obecnie jako składzik węgla oraz resztki założenia parkowego. Jeszcze w pierwszych latach powojennych w skład zabudowań majątku wchodziła zabytkowa kamienna kuźnia z drewnianym podcieniem od szczytu, wspartym na czterech słupach. Pierwszym polskim zarządcą majątku był Szymon Dyk.
 
Opracował i udostępnił historyk mgr Lech Słodownik