DZIŚNITY (niem. Dosnitten)

Dziśnity (Dosnitten) – w dokumentach źródłowych Disniten, Disnyten, Dysniten, Dysnithe i Desnyten. Jest formą odosobową, do której dodano końcówkę “itten”. Wieś lokowana w 1369 roku przez Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Winrycha von Kniprode, który przekazał braciom – Prusom – Clause i Cunke “das Gut zu Disniten”, zwalniając ich od dziesięciny i szarwarku. Dobra przez dłuższy czas pozostawały w rękach Prusów, a w pierwszej połowie XVI wieku (około roku 1540) znalazły się w rękach rodu von Diebes, mających oprócz tego leżące obok Barty i sąsiednie Piotrowo. W 1650 roku był tu właściciel Dymnika – Oswald Kleiß. Od 1727 roku dobra były w posiadaniu von Bedeck´ów, właścicieli pobliskiej Barzyny, którzy wymieniani są tu jeszcze w 1785 roku.

Prawdopodobnie w pierwszej połowie XIX wieku osiedlili się tu Finckensteinowie (linia baronowska), gdyż wymienia się tu Christopha Albrechta barona von Finckensteina – “pana na Dziśnitach”. Baronem był także niejaki von Reßtorff, sędzia pokoju w urzędzie obwodowym w Rychlikach (z siedzibą w Gołutowie), właściciel Dziśnit i folwarku w Bartach w latach około 1865 – 1889.
Na początku tego wieku dobra w Dziśnitach znalazły się w rękach rodziny Franckenstein – początkowo Paula, później Karla i Ludwiga. Ostatni z tej rodziny – Walter, został zastrzelony 3 marca 1945 roku przez żołnierzy sowieckich. Majątek liczył 508 ha, a zajmowano się głównie hodowlą bydła i koni. Dosyć okazały dworek, zachowany do dziś w dobrej kondycji, powstał w trzeciej ćwierci XVIII wieku, później przebudowywany był w czwartej ćwierci XIX wieku i w latach dwudziestych XX wieku Dobudowano wtedy oficynę z łącznikiem od zachodu. Wokół resztki dawnego założenia parkowego ze starodrzewem dębu i lipy oraz częściowo zarośniętym stawem. W dworku zachowane stiuki w pomieszczeniach na parterze, boazerie w hollu i kominek, kaflowa kuchnia, stolarka okienna i drzwiowa. Budynek w okresie powojennym wykorzystywano na szkołę – od 1991 roku jest w rękach prywatnych.
 
Opracował i udostępnił historyk mgr Lech Słodownik