GOŁUTOWO (niem. Günthersdorf)

Mała wieś, w okolicy pagórkowatej, przeciętej głębokim wąwozem rzeczki Brzeźnicy, która do 1975 r. tworzyła granicę z b. powiatem morąskim. Do 1945 r. niemiecki majątek ziemski Günthersdorf, w pierwszych latach powojennych popularnie “Bronowo”, a od 1948 r. – Gołutowo. Już w 1347 r. wzmiankowana pośrednio jako pruska osada, a formalnie po raz pierwszy 18 VI 1364 r., kiedy to w zapisie lokacyjnym, wydanym w Przezmarku (Pr. Mark) k. Starego Dzierzgonia, Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego Winrych von Kniprode przekazał w lenno 6 łanów “Ginterowi i jego prawnym spadkobiercom” – “na polu Gołutowo” (auf dem Felde Goltowit). W dokumencie tym padają jeszcze trzy imiona: Peter (Piotr), Jacob (Jakub) i Niclaus (Mikołaj).

Tak więc, niemiecka nazwa wsi “Günthersdorf = wieś Gintera” ma pochodzenie odosobowe, a polska nazwa zaczerpnięta została prawdopodobnie z powyższego źródła. Jako położona najdalej na wschód, wieś podlegała początkowo pod krzyżacki urząd komorniczy w Kiersytach (Kerschitten), a następnie pod urząd w Starym Dolnie (Alt Dollstädt). W latach 1538 – 1540 w materiałach źródłowych, dotyczących Gołutowa można znaleźć jedno polskie nazwisko, a po 1579 r. dwa polskie nazwiska. Byli to prawdopodobnie polscy osadnicy, czeladź lub służba. Niezmiernie mało jest informacji historycznych na temat tej wsi. Dopiero w 1785 r. według Goldbeck´a można dowiedzieć się, że jest tu dziesięć budynków, a wieś stanowi dobra królewskie i należy do urzędu domen w Starym Dolnie . W 1858 r. liczyła 71 mieszkańców, a w 1870 r. wymieniany jest tu niejaki Kemper – posiadacz ziemski. Na dzień 1 XII 1875 r. Goułtowo liczyło 83 mieszkańców, a pobliski Liściec, po wojnie oznaczany jako Łubnica, (niem. Laubnitz) 35 mieszkańców. Przed 1945 r. największe gospodarstwo w Liśćcu należało do Konrada i Erny Nobakowski. Od kilkudziesięciu lat Liściec, podobnie jako ostatnio Piotrowo, (Petersdorf) – to pustki osadnicze. W wyniku reformy terytorialnej – z dniem 1 X 1929 r. Gołutowo zostało gminą ziemską, w której skład weszły dotychczasowe tzw. gminy majątkowe: Dziśnity (Dosnitten) i Liściec. W 1930 r. dobra w Gołutowo przejął Arthur Gehre od Heinricha Lassen´a. Później wymienia tu doktora Heinricha Stuhma i Martina Lassena . W tym czasie majątek liczył ok. 250 ha, w tym 170 ha ziemi ornej, 4 ha łąk i 20 ha pastwisk. Trzymano 21 koni, ponadto 120 sztuk bydła – w tym 40 krów mlecznych oraz 80 świń. W Gołutowie była jednoklasowa szkoła powszechna, do której chodziły dzieci z Dziśnit i Bart (Reichbarten). Ostatnim niemieckim nauczycielem był Kurt Langanke. Dobra należały do parafii kościelnej w Rychlikach, a cmentarz ewangelicki znajdował się po prawej stronie drogi, przy wjeździe od strony Rychlik. Istniejący w Gołutowie dworek pochodzi prawdopodobnie z drugiej połowy XIX lub początku XX w. Po wojnie był siedzibą PGR, nieco przebudowany, utracił swój pierwotny charakter. Pierwszym polskim zarządcą dawnego niemieckiego majątku w Gołutowie po 1945 r. był J. Ostaszewski. Do lat 90-tych XX w. funkcjonował tu PGR, którego długoletnim dyrektorem był m.in. Zdzisław Maruszak (1928-1986). Za jego kadencji gospodarstwo funkcjonowało niemal wzorowo i było oczkiem w głowie powiatowych działaczy partyjnych, którzy otrzymywali stąd należne hołdy i profity. Sam Z. Maruszak na początku burzliwych lat 80-tych zademonstrował koniunkturalny ostracyzm wobec swych niedawnych mocodawców, co zaowocowało decyzją o relegowaniu go z szeregów “przewodniej siły narodu”.
 
Opracował i udostępnił historyk mgr Lech Słodownik